Giới thiệu luật thơ, Thể thơ, cách làm thơ (Tiếp theo)

18.Thể Song thất lục bát (STLB):

            Là thể thơ cách luật của Việt Nam, với những đặc điểm như sau: Hai câu trên đều 7 tiếng, hai câu dưới là câu Lục và câu Bát, mỗi khổ 4 câu và cứ thế trình tự diễn đạt cho đến hết ý. Nữ sĩ Ðoàn Thị Ðiểm đã dịch tác phẩm Chinh Phụ Ngâm của Ðặng Trần Côn ra thể thơ STLB rất tài hoa. “Cung Oán Ngâm Khúc” của Nguyễn Gia Thiều, “Ai Tư Vãn” của Lê Ngọc Hân đều sáng tác bằng thể thơ STLB rất thành công trong nền văn học cổ điển Việt Nam.

Về nhịp điệu:

Hai câu bảy có nhịp: 3/4 hoặc 3/2/2.

Câu sáu có nhịp: 3/3 hoặc 2/2/2.

Câu tám có nhịp 4/4 hoặc 2/ 2/ 2/2.

Cách gieo vần:

Tiếng thứ 7 câu thất trên và tiếng thứ 5 câu thất dưới có vần lưng với nhau. Tiếng thứ 7 câu thất dưới có vần chân với tiếng thứ 6 câu lục; câu 8 chữ gieo vần như thơ lục bát. Hai câu thất luôn đứng sau câu bát.

Thí dụ:

-Tưởng phong thể xót xa đòi đoạn,

Mặt rồng sao cách gián lâu nay!

 Có ai chốn ấy về đây,

Nguồn cơn xin ngỏ cho hay được đành?

Nẻo u minh khéo chia đôi ngả,

Nghĩ đòi phen, nồng nã đòi phen...

           (Lê Ngọc Hân, thời Tây Sơn)

 - Trải phách quế, gió vàng hiu hắt

Mánh vũ y lạnh ngắt như đồng

 Oán chi những khách tiêu phòng

 Mà xui phận bạc nằm trong má đào.

 Duyên đã may cớ sao lại rủi...

                                           (Ðoàn Thị Ðiểm)

Cũng có thể mở đầu bài thơ thể STLB bằng hai câu lục bát:

- Bác Dương thôi đã thôi rồi,

 Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.

Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước,

 Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau

 Kính yêu từ trước đến sau

 Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời

Cũng có lúc chơi nơi dặm khách

Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo...

                              (Nguyễn Khuyến)

HOÀNG XUÂN HỌA                                    Giới thiệu các luật thơ- thể thơ- cách làm thơ

Hoặc:

- Bà Tú ơi! Bà Tú ơi!

Té ra bà đã qua đời thực ư?

Tôi cứ tưởng nằm mơ quái ác

Vùng dậy thì tỉnh giấc chiêm bao

Tỉnh dậy, nào thấy đâu nào

Nào đâu bóng dáng ra vào hôm mai...

                                                 (Tú Mỡ) 

Thơ STLB có thể dùng lối bình đối ở hai câu 7 tiếng:

- Tiếng địch thổi nghe chừng đồng vọng

Hàng cờ bay trông bóng phất phơ.

                                              (Ðoàn Thị Ðiểm)

- Ngày sáu khắc tin mong nhạn vắng

Ðêm năm canh tiếng lắng chuông rền.

                                    (Nguyễn Gia Thiều)

Tiểu đối ở câu 6 và câu 8:

- Sông nước chảy (đối là) núi mây bay.

                                               (Tản Ðà)

- Bà về trước (đối là) tôi đi sau

                                           (Tú Mỡ)

- Tuôn màu mây biếc (đối là) trải ngàn núi xanh.

- Gương loan bẻ nửa (đối là) dải đồng xé đôi.

                                         ( Nguyễn Gia Thiều)

Song cách đối nhau không phải là bắt buộc; đối trong thơ STLB là do người làm thơ có tài năng, giầu vốn ngôn từ múa bút mà đối để thể hiện độ tài hoa thi sĩ của mình.

19.Thể Thơ Cổ phong:

Còn có tên khác là thơ cổ thể, một thuật ngữ mang nội dung khá rộng, chỉ tất cả những bài thơ có vần mà không đối nhau. Nếu có đối nhau là tuỳ ý thích nhà thơ chứ không phải luật.

Thơ Cổ phong không có niêm, luật, không hạn chế số chữ, số câu, không gò bó vần nên nó có màu sắc tự do, phóng khoáng, có khả năng miêu tả, diễn đạt phong phú hết ý mình, từ 4 câu cho đến bao nhiêu câu cũng được. Có hai cách làm thơ Cổ phong:

Ðộc vận và liên vận

Ðộc vận là cả bài chỉ dùng một vần.

Ngũ ngôn độc vận.

Ví dụ:

Rừng lau gió lác đác

Chim hôm nay xào xạc

Gánh củi lững thững về

Ðường quen không sợ lạc.

Thất ngôn độc vận:

Hôm qua có bạn, rượu lại hết

Hôm nay có rượu, bạn không biết

Cất đi đợi bạn đến lúc nào

Cùng uống, cùng vui trời đất tít...

Khi say quên cả ai là ta

Còn hơn lúc tỉnh nhớ mà mệt...

 HOÀNG XUÂN HỌA                                    Giới thiệu các luật thơ- thể thơ- cách làm thơ

20. thơ Lục ngôn thể (thơ sáu chữ):

Thơ Cổ phong có lối Lục ngôn thể, là thể thơ 6 chữ trong một câu. Giọng thơ chậm chậm khoan thai:

Thơ dịch:

Khương Nữ

 Văn Thiên Tường

-Vua Tần ngồi yên sao đành

Oán xây vạn lý Trường Thành

Khương Nữ nàng ơi không chết

Ngàn năm bia đá chữ trinh.

                  (Không nhớ người dịch)

Thơ mới:

- Anh đi mười năm trở lại

Phố xá làm anh bất ngờ

Nhưng riêng chỉ đường sen ấy

Một đời anh vẫn ngẩn ngơ...

Cuối thu, sen tàn lá rụng

Anh như hoá đá ven hồ...

                                (Bằng Việt)

Còn tiếp