Thay lời mở
Một người bạn làm thơ nhỏ tai tôi: "Này, hình như lão Hoàng Xuân Họa cũng viết cả tiểu thuyết đấy!" Tôi không tin, bèn hỏi ông trong một cuộc giao lưu của Bích câu thi quán. Ông gãi đầu gãi tai vẻ cả thẹn, từ chối khéo, nhưng chắc là thấy rõ sự chân thành của tôi, ông mới thập thò đưa tôi đọc bản thảo tiểu thuyết đầu tay trước khi đưa nhà xuất bản để xin giấy phép in- cái giấy phép mà theo ông kể thì đáng lẽ phải có từ năm 2006, năm ông viết xong "Chuyện cõi Trời- cõi Âm"! Ấn tượng về bản thảo này mạnh đến độ khiến tôi, một kẻ tay trái với văn chương có đủ sự liều mạng cần thiết để có thể viết được mấy dòng này đặng mong được tri âm dù chỉ chút ít với người viết...
Thú thực là, trước mấy trăm trang bản thảo đánh máy trang đôi khổ A4 (mà
tác giả đã sắp trước cho nhà in), tôi rất e ngại, và hoảng sợ nữa... Không hiểu
ông bạn lớn tuổi đáng yêu của mình đánh vật với anh "lực sĩ tiểu
thuyết" ra sao đây? Bởi nếu đọc thơ Hoàng Xuân Họa, một giọng thơ vừa thủ
thỉ vừa rình lúc người ta không chú ý liền bất ngờ xiên vào những triết lý
tưởng vu vơ song thâm thúy, và khi tiếp xúc với ông, trong dáng vẻ một nhà giáo
về hưu cù lần hoặc một ông tuyên huấn nhạt nhẽo, thì không ai có thể nghĩ rằng:
ông cũng là một cây bút văn xuôi khá "đáo để"!
Suốt hai chục trang đầu, thông qua giấc mơ, người đọc đã "bị"
tác giả cho uống thuốc mê sự nuối tiếc và nhục cảm chân thực về cái cuộc tình
bất thành trong quá khứ của nhân vật xưng Tôi và cô gái tên Huệ giữa chiến hào,
để làm đòn bẩy thôi thúc những ai đã trót đọc ông đến lúc ấy phải theo hai nhân
vật "đi cùng trời cuối đất"- trong tác phẩm là xuống hết thập điện
Diêm phủ và lên đến cả vùng thiên giới của Ngọc Hoàng, Vương Mẫu. Và tác giả đã
không đánh lừa độc giả khi ông tuyên bố: "Nhưng đời luôn có những sự trớ trêu của nó, ta muốn thế này con tạo lại
vần xoay ra thế khác để mua vui trên cõi tạo hoá, để hành hạ kiếp người."
Sự trớ trêu của số phận, những chuyện mua vui mà khiến ta chảy máu mắt, những
cuộc hành hạ kiếp người đến lạnh xương sống... những điều đó đã được chi tiết
hóa, tiểu thuyết hóa một cách dày công và khá tương xứng với tầm vóc tư tưởng -
xã hội mà một tác phẩm văn xuôi tự sự hiện đại cần phải đạt tới! Dường như toàn
bộ quan sát trải nghiệm của một đời quân ngũ và những năm tháng lăn lộn qua
thời bao cấp, thời mở cửa... cùng bao ẩn ức tâm lý đã được tác giả đào bới,
nhào nặn, mài rũa để rồi tác phẩm sẽ cựa quậy những con người hoặc những hình
nhân đủ dáng vẻ, trong nhiều tình huống bi hài, kiểu một thứ "Hội chợ phù
hoa" của nhà văn Anh Thackơrây. Cái hình thức mượn giấc mơ để dễ dàng
"tiêu dao" tới một thế giới khác kỳ ảo nhằm thâm nhập sâu hơn, tự
nhiên hơn, có sức thuyết phục hơn về hiện thực đời sống chẳng phải là điều mới
mẻ gì trong văn học nghệ thuật Đông Tây- Kim Cổ. Những giấc mộng của Trang Chu
ở "Nam Hoa kinh", chín vòng Luyện ngục dưới Địa phủ của thi hào Ý
Đăngtơ Alighieri trong "Thần khúc", v.v, đã cho người ta thấy
"hư hư, thực thực, kỳ ảo, thú vị" (Nam Hoa kinh, chương Thiên hạ) và
rốt cục soi thấy mình rõ hơn trong thực tại. Điều đáng ghi nhận là, Hoàng Xuân
Họa đã áp dụng thủ pháp Parabol này như cuốn tiểu thuyết của ông bắt buộc phải
có hình thức đó, và kết cục, ông đã
thuyết phục được người đọc tin vào những gì mình miêu tả, để có thể cùng
độc giả khẳng định giống như nhân vật thái tử Ba Lan trong kiệt tác sân khấu
"Đời là giấc mộng" của Canđêrông: "Một giấc mộng đã là thầy dậy
của ta...". Người "thầy dậy" quý báu ấy- khi là nhận xét chua
chát về thế gian ngẫm dưới Âm phủ: "Không
biết người ta nhìn thấy năng lực, tài cán đến mức nào của một ông lão trên năm
mươi tuổi chưa học hết cấp phổ thông trung học, đã hưởng lương hưu còn xông ra
tranh việc làm của lớp trẻ đang có trong tay vài bằng đại học, để các cháu phải
dấn thân sang tận xứ Malaysia quét đường, đẩy xe rác, làm Ôsin... Tre cứ không
chịu già còn kẽ nào cho măng mọc? Các vị giáo sư từng dạy dỗ các em cứ tiếc
ngẩn tiếc ngơ cái chất xám trí tuệ các thày mất bao công sức đào tạo bốn, năm
năm trời bỏ phí bỏ hoài; phát buồn cho cái mớ đời nhố nhăng, nhỏ nhen đen bạc
giữa cái thế kỷ gọi là văn minh này"; khi là một sự thật đau lòng về
thói giả dối đang tràn ngập xã hội nhìn từ cõi Trời: "trách gì bao điều họ báo cáo về trời đều không thực cả; dân trần gian
đang vất vả khổ sở, theo báo cáo của thần linh, thổ địa, ba vợ chồng nhà Táo
Quân thì họ đang sung sướng lắm, nhờ giời họ béo tốt khoẻ mạnh lắm! Trong lúc
họ đang lần ăn từng bữa, ăn độn khoai, sắn, ngô mảnh, bo bo cho thêm đầy dạ!";
khi là một sự đúc kết thâm trầm và uất hận qua lời người lính Lê dương: "Tao rất lạ là người Việt chúng mày nói thánh
nói tướng như trạng Quỳnh nhưng suốt đời ăn xổi ở thì, tư duy ngắn cũn ngắn
cỡn, thiếu hẳn phần nhìn xa trông rộng, thằng nào cũng vỗ ngực cho mình là tài,
là giỏi, lại chẳng đem tài đem giỏi giúp cho người dân bớt nghèo khó, toàn bo
bo cho riêng mình là tài, là giỏi? ". Những bức xúc xã hội được thẩm
thấu bởi một tâm hồn thi sĩ, một lương tri công dân trung thực, chúng lại được
bộc bạch qua số phận lấm láp mồ hôi & máu, qua tình huống đời sống đầy kịch
tính, qua chi tiết phũ phàng khắc họa đời sống & nhân vật, khiến sau khi
gấp quyển sách lại tôi cảm thấy buồn hơn, đau hơn, xót hơn, và quan trọng hơn
cả là thấm thía một điều: để cõi Trần, cõi Âm và cõi Trời khỏi biến thành những
chốn ghê rợn của ma quỷ hoành hành, cuộc đời này với những con người cụ thể-
trong đó có tôi, cần phải sống khác đi, tử tế hơn, nhân hậu hơn, có lý trí
hơn...
Phải chăng, đó cũng là lý do lớn nhất khiến ông bạn vong niên hiền lành
vui tính của tôi cặm cụi khốn khổ cả hơn chục năm ròng để cho ra bằng được cuốn
tiểu thuyết này? Và tôi có cơ sở để nghĩ rằng ông không phải tự ti xấu hổ khi
bày tác phẩm của mình bên cạnh các đầu sách của những "đại gia tiểu
thuyết" nước ta hiện giờ...
Hà Nội, cuối thu 2012
Đạo
diễn-nhà báo
Mai An Nguyễn Anh
Tuấn
