![[IMG]](https://lh3.googleusercontent.com/R7z7rCzbtyAdYCJN6YFiHW76aQA9ibFfDjxEJwkWr-w=w335-h510-no)
30. Thơ xướng, hoạ (Phần này chỉ giới thiệu những điểm chính):
Trong lúc trà dư tửu hậu, hứng thú, người làm thơ xướng lên bài tứ tuyệt,
hay bài thất ngôn bát cú, hoặc một bài theo thể thơ khác mời bạn thơ hoạ lại
bên mâm tiệc cho cuộc rượu thêm vui, thêm đậm đà, ý vị. Thơ xướng, hoạ thường
lấy một cớ nào đó làm đề tài, cũng có khi đọc một bài thơ của bạn bè thấy tâm
đắc đem họa lại.
Thơ họa, điều cốt yếu phải họa đúng vần của bài xướng, không được làm khác
vần; tiếng thứ 6 trong câu 1, 2, 4 (thơ tứ tuyệt), tiếng thứ 6 câu 1, 2, 4, 6
và 8 (thơ bát cú), những câu gieo vần không được trùng tiếng với bài xướng.
Phải xem các vần trong bài xướng có
HOÀNG
XUÂN HỌA Giới thiệu các luật thơ- thể thơ- cách làm thơ
những vần khó họa, phải tìm vần trước, nếu không có vần đáp ứng phải chuyển
thể thơ (thể bằng sang thể trắc hoặc ngược lại) cho phù hợp với vần đã chọn.
Thí dụ:
Xướng Họa trong thơ tứ tuyệt:
* Bài xướng:
Hoa bùa mê
Ong hỡi bay đi có biết về
Hay là hoa đã bỏ bùa mê
Ba sông, bốn núi
say hương lạ
Đõ trống, thềm
hoang lạnh tứ bề.
(Thân Đức Thi)
* Bài họa:
Dứt cơn mê
Đến cõi ai ai
cũng phải về
Ngủ trong
lòng mẹ dứt hồn mê
Bon chen danh lợi đều vô nghĩa
Huyệt mộ lấp xong hết mọi
bề.
(Quang Minh)
Xuớng Họa thơ Bát cú.
Bài Xướng:
Ngày xuân tương tư
Trách cái tằm xuân nhả mối tơ
Làm cho bối rối mối tương tư
Sương mù mặt đất, người theo mộng
Nhạn lảng chân trời kẻ đợi thư!
Nghìn dặm dám quên tình lúc ấy
Trăm năm còn nhớ chuyện ngày xưa.
Tương tư một mối hai người biết
Ai đọc thơ này đã biết chưa?
(Tản Đà)
Bài họa:
Ngày xuân tương tư
Trách quẩn con tằm với sợi
tơ
Nhớ ai? Mà lắm nỗi sầu tư!
Muốn đi tửu quán chừng không
bạn!
Ngó lại văn đàn cóc có thơ!
Tóc bạc đã nên ông cụ thể
Đầu xanh còn nhớ bạn tình
xưa!
Thuyền nan sông cái con tàu
bể
Bờ bến nào đâu đã đến chưa?
(Tản Đà, tự
họa)
HOÀNG XUÂN HỌA
Giới thiệu các luật thơ- thể thơ- cách làm thơ
Bài xướng:
Ông lơ mơ, ông chỉ lơ mơ
Tết đến sau lưng ông biết chưa
Vứt cái nghiên đi, tìm chĩnh gạo
Thu ngòi bút lại, kiếm đồng xu
Câu văn đã dẻo đâu bằng bánh
Thịt mỡ còn thơm gấp mấy thơ
Chữ nghĩa chẳng mài ra Tết được
Trời ơi tôi cám cảnh nhà nho.
(Cối Vị Vũ Văn Tộ)
Bài Họa:
Tôi lơ mơ, tôi chỉ lơ
mơ
Tết đến thì sao, rõ chán
chưa
Nghiên vẫn đeo đai thì có
gạo
Bút còn dán díu chẳng cần xu
Thịt ăn nặng xác thêm lòng
tục
Pháo nổ vang trời át tiếng
thơ
Dễ chỉ loanh quanh rồi lắm
chuyện
Cũng đòi mang tiếng vợ nhà
nho.
(Vũ Hữu Chỉnh, tức Vũ Cao)
Xướng Họa trong
thơ lục bát
Thơ lục bát có
hai cách họa. Họa cả hai vần, vần chân và vần lưng, hay chỉ họa một vần chân.
Bài xướng:
Rau sắng chùa Hương
Muốn ăn rau sắng
chùa Hương
Tiền đò ngại tốn
con đường ngại xa.
Mình đi, ta ở lại nhà
Cái dưa thời khú cái cà thời thâm.
(Tản
Đà)
Bài họa (Họa cả vần chân , vần
lưng):
Kính dâng rau sắng chùa Hương
Đỡ ai tiền tốn con đường
đỡ xa.
Không đi thì ở lại nhà
Thay cho dưa khú cùng cà
muối thâm.
(Đồ
Tang Nữ)
Họa một vần (vần chân):
Bài xướng:
HOÀNG XUÂN HỌA
Giới thiệu các luật thơ- thể thơ- cách làm thơ
Không Đề
Gửi cho ai một thoáng buồn
Để cùng chia buổi hoàng hôn nhạt nhoà
Gửi cho ai chút chia xa
Để cùng trải nỗi canh gà cô liêu
Gửi cho ai sợi nắng chiều
Bắc cầu Ô Thước đón Kiều sang quê
Gửi cho ai một tiếng ve
Để hoa phượng nở, quyên về hát ru
Gửi cho ai giọt
mưa thu
Nỉ non thánh
thót như ru lá vàng
Gửi cho ai phút đông sang
Hàng mi sương trĩu mơ màng chờ xuân
Gửi cho ai tiếng chuông ngân
Chiều hè tím dải mây Tần… gửi ai!
(Thái Hồ)
Bài họa:
Nhận
Nhận cho mới biết nhận buồn
cho rồi người giội mưa tuôn xoá nhoà
đường gần đổi quãng đường xa
đêm nằm nghe rộn tiếng gà tịch liêu
nhận trưa để biết đã chiều
vượt qua cầu vượt đánh liều xa quê
nhận… ong chưng
hửng hoá ve
phượng hồng
thắp lửa trưa hè rín ru
nhận hạ mới biết
rằng thu
nhận thu mới
biết thu ru lá vàng
cầm chèo định
đẩy thuyền sang
dòng sông chảy
xiết, chợt bàng hoàng xuân
tay cầm nửa khúc
ve ngân
góp gom biết
ghép mấy vần… tặng ai?
(Phú Cát)
Sau đây là bài
xướng của nhà thơ trào phúng Tú Mỡ, và bài họa của nhà thơ trữ tình Tản Đà,
chất trào lộng của thi sĩ Tản Đà cũng chẳng kém gì thi tài trào phúng Tú Mỡ.
Hai bài xướng, hoạ đều theo thể thơ Song thất lục bát rất đắt vần đắt ý, hay
bậc nhất trong những giai thoại thơ xướng hoạ trên thi đàn Việt Nam thời kỳ
phong trào thơ Mới thế kỷ 20:
HOÀNG
XUÂN HỌA Giới thiệu các luật thơ- thể thơ- cách làm thơ
Bài xướng:
Tản Đà cốc tử
(Gửi bác Hiếu,-Tản Đà)
Nghe đồn bác Hiếu -Tản Đà
Mở hàng lý số tỉnh Hà nay mai
Chừng bác thấy lắm ngài "Lốc Cốc"
Chỉ chuyên môn nói róc ăn tiền
Tán hươu tán vượn huyên thuyên
Nói thánh nói tướng như tiên như thần
Nghề bẻm mép kiếm ăn cũng dễ
Chẳng khổ như cái nghệ làm văn
Lao tâm trí, tổn tinh thần
Nhà thơ vắt óc tìm vần gọt câu
Lắm lúc bí gan rầu ruột thắt
Thức thâu đêm mỏi mắt phờ râu!
Nhọc nhằn ai biết công đâu
Để cho thiên hạ giải sầu mua vui.
Nghề thơ chẳng đủ nuôi thi sĩ
Nên bạn tôi phải nghĩ đường xoay
Nhà nho chữ tốt văn hay
Thời khoa lý số hẳn tay cũng tài
Vả xưa đã dùi mài kinh Dịch
Báo An Nam chú thích tinh tường
Ngày nay đoán việc âm dương
Hẳn không hổ phượu như phường ba hoa.
Nào hãy đến Tản Đà Cốc Tử
Quẻ Càn khôn hỏi thử xem sao
Xem tài thày thấp hay cao
Mười câu hoạ có câu nào sai chăng?
Dù thày có tán nhăng tán cuội
Nghe nhà thơ lời nói văn hoa
Nhất khi rượu đã khề khà
Tán đâu ra đấy đậm đà có duyên
Thời khách mất đồng tiền đặt quẻ
Cũng vui tai và sẽ vừa lòng
Nhưng xin thày chớ “nói ngông”!
(Nguyên
bài xướng của Tú Mỡ)
Hoạ lại bài
“Tản Đà cốc tử”
của ông Hiếu, Tú Mỡ
Nghe ai bỉ báng Tản Đà
Báo chương lên tiếng tỉnh nhà mỉa mai
Ừ! Tớ vẫn học tài Quỷ Cốc
Nhưng chẳng hay nói róc lấy tiền
Thiên lương chưa bén duyên thiên
Rượu thơ còn vẫn chén tiên câu thần.
Cuộc trần thế kiếm ăn chẳng dễ
Rẻ rúng thay cái nghệ làm văn!
Thâu đêm hao tổn tinh thần
Đèn xanh chiếc bóng xoay vần từng câu.
Nào ai biết gan rầu ruột thắt
Thế mà sao mỏi mắt cùn râu
Nỗi niềm thực thế vì đâu?
Quá thương cất chén gượng sầu, làm vui.
Đấng tạo hoá còn nuôi thi sĩ
Các thánh sư phải nghĩ đường xoay
Dẫu rằng lý số chẳng hay
Chu Công, Khổng Tử ứng tay nên tài.
Từ thuở nhỏ dùi mài kinh Dịch
Báo An Nam
Việc đời hai chữ "âm dương"
Tiếc thay mất giá tại phường ba hoa
Trời mới bảo Tản Đà tiểu tử
Vạch kiền khôn xét thử lại sao?
Trổ tài thần thánh tuyệt cao
Mà cho thiên hạ xem vào phải chăng
Mặc những kẻ tán trăng tán cuội
Xá chi ai lời nói ba hoa
Giang san đương lúc khề khà
Nghe thơ Tú Mỡ đậm đà có duyên
Riêng với bác miễn tiền đặt quẻ
Đoán thật hay bác sẽ ghê lòng
Tuổi già nay tớ không ngông!
(Tản Đà)
Còn Tiếp
